معماری ایرانی

معماری ایرانی دارای قدمت و دانش طولانی است و در طول تاریخ از مهم ترین بخش های هنر ایرانی به شمار می رود.

با مهرهشتم همراه باشید و مطالب خواندنی و جذاب را دنبال کنید.

معماری ایرانی در دوره های هخامنشیان، پارت ها و ساسانیان در اوج خود بوده است. جالب اینجاست که در دوره اسلامی نیز برتری خود را حفظ کرده است. این سبک معماری در ایران کنونی نیز مشهود است

ایلامی ها و هخامنشیان و دیگر سلسله های قبل از دوره اسلامی، آثار سنگی برجسته ای از معماری خود به جا گذاشته اند.
در دوره اسلامی، معماری سلسله های سلجوقی و صفوی، معماری برجسته ای داشته اند. در این دوران شهرهایی در ایران ماننداصفهان، شیراز و نیشابور ار نظر معماری در رده شهرهای بزرگ اسلامی قرار گرفته اند.

در دوران پهلوی، دو گونه معماری در ایران شکل گرفت. یکی تقلید از سبک غربی بود که ارتباط کمی با شرایط اقلیمی ایران داشت. و دومی معماری بومی ایرانی بود. از برجسته ترین نمونه های این دوران برج آزادی است. در مجموع می توان گفت معماری ایران در دوره قاجار و دوره پهلوی دگرگون شد.

از ویژگی های معماری ایرانی می توان به تناسب و زیبایی سردرها و گنبدها اشاره کرد. نکته قابل توجه اینجاست که معماری ایرانی بر پایه منطق ریاضی و عرفانی است. گرایش معماران ایرانی به سوی حیاط ها، باغچه ها و هشتی ها وکلاه فرنگی ها از قدیم در منطق معماری ایرانی بوده است.

نخستین بار در تخت جمشید ستون هایی برپا شد که از هم فاصله گرفته اند در حالی که در خارج از ایران مثلا در مصر فاصله ستون ها از هم به اندازه قطر آن ها یا حتی کمتر است. در معماری ایرانی به نور و روشنایی توجه زیادی شده است.

و با مصالح بومی ساختمان سازی شده است . و به گونه ای طراحی و ساخته شده اند که برای طولانی مدت ، بنا قابل استفاده باشد.

سبک شناسی معماری در ایران

معماری ایران به 6 سبک تقسیم می شود. که در هر دوره این سبک ها با هم متفاوت هستند.

(پارسی، پارتی، خراسانی، رازی، آذری و اصفهانی)

سبک معماری پارسی:

نخستین دوره معماری است که در دوره هخامنشان بوده است. از ویژگی های این سبک می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ساختمان سازی بر روی سکو
درونگرایی
ارتباط دادن فضاهای فرعی به ساختمان اصلی
نماسازی بیرونی با سنگ یا کاشی
استفاده از ستون و سر ستون

سبک معماری پارتی :

در دوره اشکانی ، ساسانی بوده است. از ویژگی های این سبک می توان به موارد زیر اشاره کرد:

گوناگونی در طرح ها و بهره گیری از فضاهای مختلف
جفت سازی در نیایشگاها و کاخ های پذیرایی
درونگرایی با بهره گیری از حیاط
شکوه و عظمت دادن به ساختمان با بلند ساختن آنها
بهره گیری از سقف های خمیده و گنبدی
گوشه سازی چوبی
گچ بری با خطوط شکسته و خمیده

سبک معماری خراسانی:

این سبک مربوط به دوره بعد از اسلام می باشد و دگرگو نی های فرهنگی در این دوره بسیار اتفاق افتاده است.
الگو گرفتن از باورهای اسلامی از لحاظ ساختمان سازی یا معماری شیوه خراسانی با شیوه پارتی تفاوتی نکرد.
مصالح را از خود محل ساخت، بدست می آوردند؛ برای نمونه مسجد جامع فهرج، دیواره های چینه ای از گِل فهرج و ستون ها از خشت است.
یکی از نمونه های ساختمان سازی که در شیوه خراسانی پدیدار شد و در معماری ایران همواره جایگاه ارجمندی داشته و دارد، مسجد است

سبک معماری رازی:

این سبک چهارمین سبک معماری ایرانی است که مربوط به دوره سلجوقیان و خوارزمشاهی است.
در واقع در این سبک نغز کاری سبک پارسی، شکوه سبک پارتی و ریزه کاری سبک خراسانی باهم وجود دارد.
در شیوه رازی ساختمان های با کارکرد های گوناگون پدید آمدند، مانند آرامگاه های برجی، در این شیوه برخی مسجدهای دارای شبستان ستوندار، به چهار ایوانی تبدیل شدند.

(ایوان یکی از فضاهای بود که پیش از اسلام در معماری ایران ساخته شده بود و در این دوره مجدد بکار گرفته شد)

ساخت تاق و گنبد بسیار پیشرفت می کند. گونه گچ بری در شیوه رازی با نغزکاری بسیار بکار رفته است.

سبک معماری آذری:

در آن زمان نیاز به ساخت و ساختمان های گوناگون بود که باید هر چه زودتر آماده می شدند.
از ویژگی های این سبک می توان به موارد زیر اشاره کرد:

*بهره گیری بیشتر از هندسه در طراحی معماری
*ساختمان هایی با اندازه های بسیار بزرگ ساخته شد که در شیوه پیشین مانند نداشت، همچون گنبد سلطانیه
*در شیوه رازی، آجرکاری نما همراه با سفت کاری انجام می شد اما در شیوه آذری، نخست ساختمان با خشت یا آجر و سنگ بدون نما سفت کاری، سپس نماسازی به آن افزوده می شده است.
*کم کم از کاربرد آجر کاسته و جای آن را کاشی (سفال لعابدار) گرفت.
*بکار گرفتن از کاشی تراش یا مُعرق و کاشی هفت رنگ

سبک معماری اصفهانی:

معماری بومی آذربایجان پدید آوردنده ی سه شیوه، رازی، آذری و اصفهانی بوده است. سبک معماری اصفهان آخرین شیوه معماری ایران است.
ساده شدن طرح ها در بیشتر ساختمان ها، فضاها (مریع) یا مستطیل هستند.

در شیوه آذری با بکارگیری یک هندسه قوی، طرح های پیچیده ای ساخته شدند اما در شیوه اصفهانی، هندسه ساده و شکل و خط های شکسته بیشتر بکار رفت.

پیش آمدگی و پس رفتگی در ساختمان کمتر شده، ولی از این شیوه به بعد ساخت گوشه های پخ در ساختمان رایج تر شد. سادگی طرح در بناها هم آشکار می شود و کیفیت ساختمان سازی اُفت می کند.